Opširan i obrazložen odgovor na to pitanje daje romanist Karlo Brudor u jednom jezičkom časopisu (1974).
Prije svega, treba reći da je to doslovan prevod odgovarajućeg njemačkog izraza spanische Dörfer, s istim značenjem kao i kod nas. Brudor tvrdi da je taj izraz u njemačkom jeziku prvi upotrijebio Johan Volfgang Gete u svom čuvenom sentimentalnom romanu Jadi mladoga Vertera (1774). U najstarijem prevodu toga Geteovog dela (Branko Mušicki, Mala biblioteka III-V, Mostar 1905) rečenica u kojoj stoji pomenuti izraz glasi ovako:
“To su bila za poslanikov mozak španska sela, i ja se preporučim da se ne bih morao još više žučiti zbog daljeg nerazumnog govora.”
Ako je ovaj podatak tačan, tj. ako nema ranijih prevoda Vertera, to bi onda značilo da je izraz španska sela preuzet iz njemačkog u naš jezik početkom dvadesetog vijeka, tačnije 1905. Kasnije je on iz literature prešao u svakodnevni govor tako da je danas široko poznat i rasprostranjen.
Zanimljivo je kako je izraz španska sela nastao u njemačkom jeziku, posebno s obzirom na činjenicu da u istom tom jeziku postoji i mnogo stariji izraz “češka sela”, koji se pojavio negdje u drugoj polovini sedamnaestog vijeka, nakon Tridesetogodišnjeg rata (1618-1648). Njemačkim vojnicima, koji su u toku tog rata prolazili kroz Češku, slovenska imena sela zvučala su čudno, strano, bila su im nerazumljiva. Tako je nastao izraz češka sela u opštem značenju “nešto strano, nerazumljivo”.
Ostaje da se objasni zašto su Nijemci umjesto češka sela počeli govoriti španska sela.
Već pomenuti istraživač (K. Brudor) smatra da je do toga došlo ukrštanjem dvaju njemačkih izraza: 1) češka sela i 2) das kommt mir spanisch for (doslovno: to mi dođe španski, u značenju: to mi je nerazumljivo).
Nijemci su, naime, ono što je dolazilo iz dalekog španskog jezika osjećali kao strano i nerazumljivo. Takvi su izrazi, s istim značenjem, stvoreni i u drugim jezicima, npr. u španskom esto es griegopara mi (bukvalno: to je grčki za mene), isto kao i u engleskom: it's Greek to me. Španci kažu i esto es arabigo para mi (to je arapski za mene), a Francuzi: c'estdu chinois (to je kineski) ili c'est l'hebreu (to je jevrejski) itd.
Svugdje je ime slabo poznatog jezika dobilo opšte značenje nečeg nepoznatog, odnosno nerazumljivog. Za Nijemce je stran i nepoznat bio španski, za Špance grčki ili arapski, za Francuze kineski ili jevrejski i tako redom. Za nas je, opet, presudan bio njemački uzor, jer je u tom jeziku umjesto češka sela, ukrštanjem, nastao izraz španska sela, koji je, kako smo vidjeli, direktno preuzet u bosanski jezik preko Geteovog djela.
(Zašto se kaže/prilagodila A.L./Školski.ba)