Robert Huk (Robert Hooke, 1635 – 1703) bio je engleski naučnik koji je 1665. godine otkrio ćeliju. Huk se bavio usavršavanjem raznih uređaja kao što su barometar, teleskop i mikroskop. Posmatrajući ispod mikroskopa tanko isječene režnjeve plute zapazio je šupljine koje su po obliku bile slične šupljinama u pčelinjem saću. Nazvao ih je ćelijama. Huk sa tadašnjim mikroskopom nije mogao da vidi sve dijelove ćelije.
Oblik ćelije
Jedan od kriterijuma koji služi za razlikovanje ćelija jeste oblik. Oblik ćelije je usaglašen sa njenom funkcijom, odnosno, sa osobinama tkiva koje izgrađuju.
Prema obliku ćelije se u organizmu čovjeka mogu podijeliti na:
1. okrugle, kao što je jajna ćelija;
2. pljosnate, ćelije krvnih i limfnih sudova;
3. cilindrične, ćelije epitela crijeva, materice i jajovoda;
4. kockaste, ćelije tireoidne žlijezde (štitna žlijezda);
5. vretenaste, ćelije glatkih mišića;
6. poligonalne, ćelije jetre;
7. ćelije nepravilnog oblika kao što su nervne ćelije čije tijelo može da ima različite oblike (zvjezdast, ovalan, kruškolik, piramidalan i dr).
Kod biljaka se razlikuju dva osnovna tipa ćelija:
1. parenhimske (izodijametrične) čije su sve tri dimenzije približno iste veličine;
2. prozenhimske čija je dužina najmanje 5-6 puta veća od širine.
Ćelijski ciklus
Ćelijski ciklus je život ćelije između dvije diobe, pri čemu je jedna dioba uključena u ciklus. Prema tome ćelijski ciklus se sastoji od dvije faze:
– faza diobe (D-faza)
– interfaza.
Interfaza obuhvata period u toku koga se ćelija priprema za diobu.
Mitozom se dijele somatske ćelije sa diploidnim brojem hromozoma, pri čemu se količina DNK pravilno rasporedi novonastalim ćelijama. Mitoza se dijeli na 4 faze: profazu, metafazu, anafazu i telofazu (poredane su po redoslijedu dešavanja), među kojima profaza traje najduže, a metafaza najkraće. Na samom početku mitoze hromozomi se uočavaju kao dugački konci, po čemu je i sama dioba dobila ime (grč. mitos = konac).
Mejoza (redukciona dioba) je dioba kojom se obrazuju polne ćelije.
(biologija.rs/boske.rs/bionet-skola.com/prilagodila A.L./Školski.ba)