Zašto se kaže: Okrugli sto

Naučni i drugi skupovi sa različitom tematikom često se organizuju pod nazivom "okrugli sto". Kako je nastao taj izraz?


Meeting by table

Mnogo je kod nas takvih skupova. Često se u novinama može pročitati kako je održan okrugli sto o ustavnim promjenama, o izbornim uslovima, o slobodi izražavanja vjeroispovesti, o minimalnoj cijeni rada, o reformi školstva, o rodnoj ravnopravnosti, o životnoj sredini i klimatskim promjenama itd.

Televizijski snimci i novinske fotografije sa tih „okruglih stolova” pokazuju da se oni rijetko kad održavaju za stolovima okruglog ili ovalnog oblika. Učesnici tih razgovora obično sjede za „ćoškastim” stolovima, ili, još češće, u velikim salama, gdje je jedini sto onaj namijenjen predsjedavajućim, tj. „radnom predsjedništvu”. I on opet – četvrtast.

Očigledno je da se ovde izraz okrugli sto ne upotrebljava u svom osnovnom (bukvalnom) značenju, nego u prenesenom. Pošto takav sto nema pročelje (glavno, najuglednije mjesto), a ni začelje (gdje bi se onaj koji tu sjedi mogao osjećati podređenim ili zapostavljenim), on simbolizuje punu ravnopravnost učesnika u raspravi, bez obzira na njihov značaj, rang ili položaj.

Sam taj izraz, upravo sa takvim značenjem, nastao je davno, još u ranom srednjem vijeku. U viteškoj (riterskoj) literaturi tog vremena bio je veoma popularan ciklus romana o kralju Arturu i vitezovima Okruglog stola. Taj viteški red, odnosno orden Okruglog stola, uveo je otac kralja Artura, vođa Brita, na prijedlog čarobnjaka Merlina. Nosioci tog ordena stvarno su sjedili za okruglim stolom i tako su se svi osjećali jednakim i ravnopravnim.

Kasnije, krajem XVII vijeka, okrugli sto se počeo upotrebljavati i na međunarodnim skupovima – mirovnim pregovorima zaraćenih sila i sl. Malo je poznato da je prvi takav sto u historiji međunarodne diplomatije upotrebljen u našoj regiji. I danas postoji, i može se razgledati, spomen – obilježje tog historijskog događaja. To je Kapela mira, ili tačnije – Kapela Gospe od mira, koja se nalazi na jednoj uzvisini u samim Sremskim Karlovcima.

Ko god je bio u prilici da razgleda tu zanimljivu građevinu, pogotovo ako je imao sreću da obavještenja o njoj dobije od dobrog vodiča, mogao je čuti veoma zanimljivu priču o Kapeli mira i o prvom okruglom stolu, u čiji je spomen izgrađena.

Kapela je podignuta na mjestu gdje je potpisan poznati Karlovački mir, 26. januara 1699. godine. Tada je tu bio postavljen veliki okrugli sto, za kojim su vođeni pregovori između Otomanske imperije, s jedne strane, i hrišćanske alijanse, koju su činile tadašnja Habzburška monarhija (dakle, Austrija), Venecija i Poljska, s druge. Drvena zgrada u kojoj se nalazio sto bila je četvrtastog oblika, sa četiri ulaza – tako da bi predstavnici svake zemlje učesnice u pregovorima mogli istovremeno ući – da niko ne bi bio počašćen time što je ušao prvi, ili zapostavljen, ako uđe posljednji. Iz istih razloga postavljen je i okrugli sto da bi se izbjeglo bilo kakvo rangiranje po značaju.

Već 1705. godine, dakle samo šest godina nakon potpisivanja Karlovačkog mira, na istom mjestu podignuta je drvena kapelica, koja je 1716. godine uništena prilikom turskog povlačenja poslije poraza u bici kod Petrovaradina. Umjesto nje 1725. godine sagrađena je nova, takođe od drveta. Konačno, 1817. godine narod je skupio dovoljno novca da se podigne kapela od tvrdog materijala. Ona postoji i danas kao izuzetan kulturno – historijski spomenik (a služi i za vherske obrede).

Ovalni oblik kapele podsjeća na nekadašnji okrugli sto, koji je tu postavljen 1699. godine. Tu su i četiri ulaza, u znak sjećanja na četiri sile učesnice u pregovorima, čiji su predstavnici istovremeno ulazili u zgradu i sjedali za okrugli sto. Zanimljivo je da su ovalni prozori na kapeli izrađeni u obliku engleske zastave, jer je Engleska, pored Holandije, bila jedna od sila garanata.

U novije vrijeme izraz okrugli sto ima simboličko značenje („sastanak, konferencija ravnopravnih učesnika, bez njihovog raspoređivanja po značaju, rangu i sl.”). Ipak, na mnogim međunarodnim skupovima učesnici stvarno sjede za okruglim ili ovalnim stolom, kao, na primjer, na zasjedanjima Savjeta bezbijednosti Organizacije ujedinjenih nacija i drugdje. Takva praksa, kao i sam izraz okrugli sto, nastavak je jedne tradicije.

Literatura:

• Milan Šipka, Zašto se kaže, šesto izdanje